1. Bore (Đường kính xi-lanh)
- Định nghĩa:
Bore là đường kính bên trong của xi-lanh, đo bằng đơn vị mm hoặc inch. - Ảnh hưởng:
- Bore càng lớn → Thể tích buồng đốt càng lớn → Công suất động cơ tăng (nếu giữ nguyên stroke).
- Bore lớn giúp tăng diện tích bề mặt đỉnh piston, cải thiện quá trình đốt cháy.
- Ứng dụng:
Động cơ có bore lớn thường thiên về công suất cao (ví dụ: động cơ xe thể thao, xe đua).
2. Stroke (Hành trình piston)
- Định nghĩa:
Stroke là khoảng cách piston di chuyển từ điểm chết trên (ĐCT) xuống điểm chết dưới (ĐCD), đo bằng mm hoặc inch. - Ảnh hưởng:
- Stroke dài → Thể tích buồng đốt lớn → Mô-men xoắn cao ở tốc độ thấp (phù hợp xe tải, máy kéo).
- Stroke ngắn → Động cơ quay nhanh hơn → Phù hợp xe cần tốc độ cao (xe máy phân khối lớn).
- Nhược điểm:
Stroke dài làm tăng ma sát và nhiệt độ, giảm hiệu suất cơ học.
3. Tỉ số Bore/Stroke
Tỉ số giữa bore và stroke (Bore/Stroke Ratio) quyết định hình dáng và đặc tính động cơ:
- Square Engine (Bore = Stroke):
- Cân bằng giữa công suất và mô-men xoắn.
- Ví dụ: Động cơ ô tô thông dụng.
- Over-square Engine (Bore > Stroke):
- Xi-lanh “ngắn và rộng” → Tăng tốc độ vòng quay, công suất cao.
- Dùng cho xe đua, xe hiệu suất cao.
- Under-square Engine (Bore < Stroke):
- Xi-lanh “dài và hẹp” → Mô-men xoắn lớn ở tốc độ thấp.
- Phù hợp xe tải, máy công nghiệp.
4. Công thức tính thể tích động cơ (Dung tích xi-lanh)
Thể tích động cơ được tính dựa trên bore và stroke:
- Ví dụ: Động cơ 4 xi-lanh, bore 80 mm, stroke 90 mm:
5. Tác động đến hiệu suất và nhiên liệu
- Động cơ bore lớn, stroke ngắn:
- Ưu điểm: Tốc độ vòng quay cao, công suất lớn.
- Nhược điểm: Tiêu hao nhiên liệu nhiều hơn, khí thải cao.
- Động cơ stroke dài, bore nhỏ:
- Ưu điểm: Tiết kiệm nhiên liệu, mô-men xoắn tốt ở tốc độ thấp.
- Nhược điểm: Khó đạt tốc độ cao, độ bền giảm do ma sát lớn.
Tóm lại
- Bore và Stroke là hai yếu tố cốt lõi quyết định kích thước và tính năng động cơ.
- Việc lựa chọn tỉ lệ bore/stroke phụ thuộc vào mục đích sử dụng (công suất cao, tiết kiệm nhiên liệu, hoặc cân bằng).
- Hiểu rõ hai thông số này giúp đánh giá hiệu suất, khả năng tối ưu hóa và lựa chọn động cơ phù hợp.
